Vorig jaar zomer stond-ie d'r nog, daar aan de Amsterdamse Marnixstraat: de Cinerama bioscoop, in gebruik als filiaal van het Filmmuseum. Met het breedste widescreen van de stad. Een uitstekend geluid. Seventies-inrichting. Een donkere bar. Het bleek de ideale plek om de vijfdelige Cremaster-cyclus van de Amerikaanse kunstenaar Matthew Barney in één lange film-marathon te ondergaan. Cinerama is inmiddels gesloopt om plaats te maken voor een Joop van den Ende-theatercomplex. Daar zaten we nou echt op te wachten.
Acht jaar lang werkte Matthew Barney aan zijn Cremaster Cycle, een filmproject van in totaal bijna zeven uur. De cremaster is de spier die bij een embryo de teelballen al dan niet laat indalen - en dus bepaalt of 'het' een jongetje of een meisje wordt. Seksuele differentiatie is daarmee het uitgangspunt van de cyclus, maar het duurt niet lang of Barney gaat helemaal loos en sleept er van alles bij. Van een normale verhaallijn is nauwelijks sprake, eerder is het één lange associatieve beeldenreeks, vol met excentrieke types als seriemoordenaar Gary Gilmore, diens grootvader Harry Houdini, een atlete zonder benen, vrijmetselaars, architecten, cheerleaders... een parallel universum met eigen wetten, verwijzend naar van alles en nog wat, maar vooral naar zichzelf.
Matthew Barney wordt nogal eens vergeleken met David Lynch, maar is lang niet zo'n vakman. Sommige stukken van de Cycle zijn langdradig, het acteren is vaak houterig en de dramatische ontwikkelingen zijn op z'n minst vaag te noemen. Dan is Barney weer eventjes de beeldhouwer die van stiel is veranderd. De duistere, magische sfeer komt wél overeen met de films van Lynch. Belangrijker nog: de cyclus zit boordevol fantastische visuele vondsten die je nooit meer vergeet, zoals heavy metal-drummer Dave Lombardo in een studio vol bijen, de stierenrodeo in het zoutmeer, de antieke Chrysler die in elkaar wordt gebeukt, de sater die zichzelf door de vloer tapdanst...
De Cremaster Cyclus wordt vanaf a.s. donderdag opnieuw vertoond in het Filmmuseum in het Vondelpark, de hele week in losse delen en a.s. zaterdag als marathon-voorstelling. Die marathon is natuurlijk the real thing, maar voor wie moet kiezen: de delen 2 en 3 zijn veruit de beste.