wandelende koffers in het parool

Onze favoriete Parool-journalist Jos Bloemkolk schreef een prachtartikel over Yehudit Mizrahi's expositie in onze allereigenste Inkijk-galerie. Met zijn permissie plaatsen we de tekst hieronder. De foto is van Marc Driessen.

Wandelende koffers in de metro

Yehudit Mizrahi, een Israëlisch-Amsterdamse kunstenaar, maakte een werk over migratie, te zien in metrostation Weesperplein. ‘Dit is veel leuker dan een galerie.’

Wie metrostation Weesperplein doorkruist, komt langs een galerie waar je niet in kunt: galerie De Inkijk. De eerste indruk: grappig, die hangende koffers met daaronder bewegende voeten. Sta je erbij stil, dan zie je dat die koffers oud zijn en dat die voeten oude houten schoenleesten zijn. Door dat versletene en verweerde wordt het werk al weemoediger.
Dan zie je de titel: Landescape, en de naam van de kunstenaar: Yehudit Mizrahi, en je leest dat de leesten afkomstig zijn uit een winkel in het Israëlische Jaffa, waar spullen worden verkocht van voor 1948, het geboortejaar van de staat Israël. Meteen komen woorden als diaspora en migratie bij je op. Maar door de speelsheid van de vorm behoudt het werk zijn lichtheid.

Yehudit Mizrahi (1978, Rechovot, Israël) heeft zojuist de programmering van de bewegende voeten veranderd, zoals ze dat wel vaker doet. Nu staat ze weer buiten de etalage. Een middelbare Amerikaan spreekt haar aan. “Heb jij dat gemaakt? Ik vind het geweldig. Kom je uit Israël? Dacht ik al. Kom je wel eens in Amerika? Je moet zorgen dat ze dit te zien krijgen daar. Ik weet zeker dat ze er van zullen houden. Succes!” En weg is hij.

Mizrahi heeft de opmerkingen stralend in ontvangst genomen. “Ik kom hier vaker kijken,” zegt ze. “Het is toch je baby. Het is fijn om te zien dat mensen erop reageren. Dit is veel leuker dan een galerie: levendiger, minder clean. En er lopen mensen langs met echte koffers.”
Landescape begon met die schoenleesten. Mizrahi, op bezoek in Israël, zag die schoenleesten in Jaffa en wilde ze per se allemaal hebben. Maar het waren er te veel om te dragen en ze waren op dat moment ook nog te duur. Twee jaar later was ze er terug en tot haar grote geluk lagen ze er nog. “Ik wist toen nog niet wat ik ermee wilde doen. Maar die verweerde houtstructuur en het verleden van die leesten inspireerden me. Ze praatten tegen me. Ik houd van oude dingen. Wat is er leuk aan nieuwe dingen?”

De krachtige eerste regels van een van oorsprong Hebreeuws liedje riepen het beeld van de lopende schoenleesten op: ‘Plotseling wordt een man wakker / besluit dat hij een natie is / en begint te lopen.’

Om van de schoenleesten en de koffers, waaronder ook een oud platenkoffertje en een naaimachinekoffer, een bewegend kunstwerk te maken, zijn motortjes nodig in elk van de koffers en een computerprogramma dat de snelheid van die motortjes bepaalt, zodat ze niet steeds hetzelfde tempo aanhouden. Kortom, er is veel techniek nodig.
Die heeft Mizrahi zich niet eigen gemaakt op de Rietveld, maar geheel op eigen gelegenheid, door te lezen, te kijken, hulp te vragen. “Mijn vader is automonteur, maar ik heb de techniek niet van hem geleerd, de aanleg ervoor misschien wel van hem geërfd.”
Als afstudeerproject gebruikte ze al kinetische kunst: een bewegende kast waarvan de schuivende laden accordeonklanken produceerden, de Cranky tone generator. Mizrahi: “Als die op zijn hoogste stand stond, danste hij alsof hij krankzinnig was geworden.”

Ze noemt zichzelf een multidisciplinair kunstenaar en daar heeft ze alle reden toe. Ze begon als danseres, wat haar na een auditie in Israël als 21-jarige naar België bracht, waar ze danste voor het gezelschap van Jan Fabre. Daarna ging ze naar Amsterdam. “Ik kende er niemand, maar ik werd verliefd op de stad. De sfeer is sociaal. Je kunt hier gewoon zíjn. Als Jodin heb ik maar één keer een confrontatie met een moslim gehad. Voor de rest nooit een probleem. Ik heb altijd goed contact gehad met Turkse en Marokkaanse buren. De sfeer in Israël is veel racistischer. Het is heel leerzaam om uit je land weg te gaan. Je moet je openstellen voor een andere cultuur. Mijn hele ontwikkeling als kunstenaar heb ik hier doorgemaakt. ”

Mizrahi studeerde drie jaar sonologie aan het conservatorium en stapte over naar de Rietveld. “Ik wilde niet zo zeer kunstenaar worden als wel ideeën uitvoeren. Daar ben ik heel toegewijd in. Ik kan niet anders, ik moet.”

Haar vader had gehoopt dat de kinderen zijn garage zouden overnemen. Maar Yehudit is kunstenaar te Amsterdam en haar broer is musicus geworden. “Toen mijn vader naar Amsterdam kwam, zag ik dat hij geroerd was en trots. Hij zag hoe ik de techniek gebruikte. Had ik toch nog iets van hem. Als ik hem vroeger wilde omhelzen, zei hij: ‘Raak me niet aan, ik zit onder de smeer.’ Nu was het andersom. Hij wilde mij omhelzen terwijl ík onder de smeer zat!”

Landescape van Yehudit Mizrahi, Galerie Inkijk, metrostation Weesperplein, t/m 5 januari 2012.